‘We should buy a bar’. Een bekende zin uit de sitcom How I Met Your Mother, waarin hoofdpersonen Ted en Barney fantaseren over het café dat ze ooit – óóit – gaan openen. De naam?
‘Puzzles.’
‘Why?’
‘Well, that’s the puzzle.’
Nadat ik bovenstaande iconische scène voor het eerst zag, ontwikkelde ik een nieuwe hobby: namen voor fictieve kroegen bedenken. Knap lastig, hoor! Een naam die blijft hangen, grappig is, niet té vergezocht maar ook weer niet voor de hand liggend. Zet dus maar vast een streep door ‘De Tapperij’, ‘Het Fust’ en ‘Het Vaasje’.
Snertweer
Nu heb ik mijn beste vondst tot nu toe: Bar en Boos. Ik kwam er per toeval op toen ik hartje winter een vriendin een berichtje stuurde over het weer in Nederland – lees: koud, hagel, natte sneeuw, wind. Zij zat op dat moment in Zuid-Spanje en had de hele middag in de zon gezeten. Ik wilde haar toch even wijzen op de zware omstandigheden waarin ik verkeerde.
Nadat ik haar het berichtje stuurde, gingen mijn gedachten van ‘Waar komt deze uitdrukking eigenlijk vandaan?’ naar ‘Wow, dát is een goede naam voor mijn toekomstige kroeg!’ Laten we beginnen met gedachte één: de oorsprong van ‘bar en boos’.
Bloot, bar, baar
Eigenlijk moeten we dan focussen op het woordje ‘bar’, dat oorspronkelijk ‘bloot’ betekent – je kunt ergens barrevoets heen lopen. Of denk aan de uitdrukking ‘Schoenmakerskinderen gaan barrevoets.’ Door de jaren heen is de betekenis verschoven naar ‘erg’. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘Ik heb hier bar weinig zin in.’ Een andere betekenis is ‘ruw’. (Zou daar dan ook het woord ‘barbaar’ vandaan komen?) In het moderne Nederlands is daar later ‘baar’ bijgekomen – een variant die ikzelf eigenlijk nooit hoor. Volgens de Digitale Bibliotheek voor Nederlandse Letteren (DBNL) komt het vooral in vaste uitdrukkingen voor, denk aan ‘baarlijke nonsens’.
Terug naar Nederlands-Indië
Het woord ‘baar’ heeft ook een niet-inheemse afkomst, aldus de DBNL. Zo werd in het voormalige Nederlands-Indië met ‘baar’ een Europeaan bedoeld die pas kort in Indië was. Ik benader de hulplijn van Onze Taal om navraag te doen. Helaas: het ‘baar’ dat in Nederlands-Indië gebruikt werd, komt van het Maleise ‘baroe’, dat ‘nieuw’ betekent. Ofwel: ‘(Orang) baroe (datang)’ – ‘Man die pas aangekomen is’.
Aan de toog
Ook in andere Europese landen kennen ze een variant van ‘bar’. Het Engels heeft bare (van barefoot) en het Duits bar. Reizen we door naar Frankrijk, dan komen we barre tegen. En dat heeft dan weer niets met ‘erg’ te maken, laat staan met ‘bloot’. Wij gebruiken het voor een leuning waaraan je balletoefeningen uitvoert, maar het woord kent nog veel meer verschillende betekenissen. Pakken we Le Petit Robert erbij – het bekendste Franse woordenboek – dan blijkt de lijst eindeloos. Staaf, reling, tralie, reep, lat, roer, drempel, zandbank, streepje, paardenkaak: het houdt niet op.
Het Engels nam het oud-Franse barre in de twaalfde eeuw over. In de zestiende eeuw ontwikkelde de betekenis van het woord zich verder, tot ‘toog in een café’. Wat de Nederlanders natuurlijk maar al te graag overnamen. En kijk: daar zijn we als vanzelf bij gedachte nummer twee aangekomen. ‘Ik zie je vanavond om 8 uur bij Bar en Boos!’ Need I say more? Ik schreef deze blog voor Tekstwerf.
Commentaires