Sinds 2002 wordt tijdens het jaarlijkse Keti Koti – Sranantongo voor ‘gebroken ketenen’ – in verschillende Nederlandse steden de afschaffing van de slavernij herdacht en gevierd. Ook in Utrecht wordt aandacht besteed aan deze belangrijke dag. “Zie het als nog een dag waarop we samen de vrijheid vieren.”
Waarom het volgens Natalja Macnack – actief bij de Surinaamse stichting Tori Oso in Zuilen – van groot belang is om elk jaar stil te staan bij de afschaffing van de slavernij? Omdat er volgens haar een gebrek aan kennis over dit onderwerp is. “De viering van deze dag speelt een grote rol in het bewustzijn van ons slavernijverleden. Het is belangrijk dat de dag herdacht en gevierd wordt door zowel witte als zwarte mensen; we moeten erbij stilstaan dat we een gezamenlijk verleden hebben. Hoe meer we weten over onze gezamenlijke geschiedenis, hoe meer begrip er is. Begrip voor wat het slavernijverleden inhoudt, maar ook wat er allemaal uit voortvloeit: denk aan zaken als discriminatie en racisme.”
Ver-van-ons-bedshow
Macnack werd geboren in het Utrechtse Oudwijk als dochter van een Javaans-Surinaamse moeder en een Creools-Surinaamse vader. Later verhuisden ze naar Zuilen. “Thuis spraken wij eigenlijk niet heel uitgebreid over het slavernijverleden. Ik merk dat het onderwerp heel lang voor zowel zwarte als witte mensen een ver-van-ons-bedshow is geweest.” Mede daarom zet ze zich vanuit Tori Oso al jarenlang in voor de Surinaamse gemeenschap in Utrecht. Tori Oso, vrij vertaald ‘praathuis’, organiseert allerlei Suriname-gerelateerde evenementen en workshops. Het doel is om de Surinaamse cultuur zichtbaar te maken in de stad, en de Surinaamse gemeenschap van Utrecht met elkaar te verbinden.
Uit recent onderzoek van Utrecht Monitor blijkt dat van alle 357.719 inwoners die onze stad rijk is, 11.000 een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond hebben. Dat is ruim drie procent. Macnack benadrukt: “Maar eigenlijk zijn onze activiteiten en evenementen voor iedereen die geïnteresseerd is in en affiniteit heeft met Suriname. Daarom zijn er in de loop der jaren vele samenwerkingen ontstaan met niet-Surinaamse organisaties om meer achterbannen met elkaar te verbinden.”
Sinds 2000 organiseert Tori Oso de viering van Keti Koti in Utrecht. Dit doen zij samen met Stichting Keti Koti. Er vinden doorgaans op deze dag activiteiten plaats op verschillende locaties: in Trefpunt Oase in Zuilen, Parnassos en het Centraal Museum. De organisatie besloot aanvankelijk om de viering in Utrecht dit jaar over te slaan in verband met het coronavirus, maar wethouder Linda Voortman vroeg hen nadrukkelijk om toch iets te organiseren.
Continuïteit vergroot bewustwording
Leroy Lucas, voorzitter van Stichting Keti Koti, houdt zich binnen de Gemeente Utrecht met dit thema bezig. Hij is betrokken bij verschillende comités – denk bijvoorbeeld aan het straatnamencomité. Op de vraag waarom de wethouder tóch aandrong op de viering van Keti Koti, zegt hij resoluut: “Continuïteit. Iets als dodenherdenking of Bevrijdingsdag sla je ook geen jaar over. Die continuïteit vergroot de bewustwording omtrent ons slavernijverleden.”
Volgens Lucas is dat slavernijverleden een kwestie die iedereen aangaat: “Het is niet alleen het verhaal van zwarte mensen, het is het verhaal van iedereen. Utrecht is nou eenmaal een mix: hier wonen wit, zwart, mensen met Turkse en Marokkaanse roots allemaal bij elkaar. Door het verhaal te kennen, begrijpen mensen ook beter waarom Nederland er vandaag de dag zo uitziet. Waarom wonen al die Surinamers en Antillianen hier? Hoe zijn ze hier terecht gekomen? Waarom zijn zij óók Nederlanders?”
Sporen van slavernij in Utrecht
Volgens Lucas zijn ook in Utrecht sporen van slavernij te vinden. Om maar een voorbeeld te noemen: in april 1713 werd de Vrede van Utrecht getekend in onze stad, zo vertelt Lucas. Het maakte een einde aan de Spaanse Successieoorlog, maar ook werd bepaald dat Spanje het zogenaamde ‘Asiento de negros’ toewees aan Groot-Brittannië. Dit is het voorrecht om slaven te mogen leveren aan de Spaanse koloniën in Zuid-Amerika. Volgens Lucas komt het thema veel dichterbij dan mensen denken. Vandaar dat het belangrijk is om als stad bij deze dag stil te staan.
Dit jaar wordt Keti Koti, vanwege het coronavirus, gevierd met een online evenement. Vanuit het Centraal Museum zijn er verschillende sprekers aan het woord, en er is muziek. De in Paramaribo geboren zangeres Denise Jannah moedigt in haar verhaal, dat ze vertelt vanuit een van de zalen van het museum, aan de zwarte bladzijde uit onze geschiedenis niet te snel om te slaan. “We hoeven onze ogen niet te sluiten voor de realiteit, hoe rauw die ook is. Het heden is namelijk onlosmakelijk verbonden met ons verleden.”
Ga het gesprek aan
Ze moedigt aan naar elkaar te blijven luisteren: “Want luisteren leidt tot herkenning, en die herkenning leidt weer tot erkenning.” Ook Macnack moedigt aan met elkaar in dialoog te blijven gaan: “Slavernij is een thema waar niet alleen tijdens Keti Koti, maar het hele jaar door over gepraat moet worden.” Volgens haar blijft het een gevoelig en ongemakkelijk gespreksonderwerp. Toch vindt er ook in de witte gemeenschap steeds meer bewustwording plaats, aldus Macnack. “Maar er is nog veel meer te halen, natuurlijk.”
Lucas zou graag zien dat uiteindelijk alle Utrechters – wit en zwart – stil zullen staan bij deze dag. “Keti Koti Utrecht is een dag voor alle Utrechters. Iedereen zou dit feest mee moeten vieren. Zie het als nóg een dag waarop we vrijheid vieren, naast Bevrijdingdag.” Er is een lange adem en veel geduld nodig, aldus Lucas. “Maar: we’ll get there, dat weet ik zeker.”
Dit artikel schreef ik voor DUIC.